نیازمند بازبینی هویتمان هستیم / شمش لنگرودی شاعر زیسته است

به گزارش خبرنگار مهر، در ابتدای این نشست هاشم اکبریانی - دبیر مجموعه تاریخ شفاهی ادبیات معاصر ایران - گفت: متاسفانه در جامعه ما به ثبت و ضبط تاریخ به ویژه به صورت شفاهی اهمیت داده نشده است و کمتر دیده ایم شاعر، نویسنده، مترجم و منتقدی ادبی سرگذشتش را از زبان خودش بیان کند. حال آنکه این تاریخ منبع مهمی برای تحقیقات بعدی در زمینه های مختلف جامعه شناسی، روانشناسی و ادبیات است.

وی به مشکلات پیش پای تدوین این مجموعه نیز پرداخت و گفت: مشکل اصلی این است که همه گوشه های پنهان و آشکار افراد قابل بیان نیست که این هم به فرهنگ ما بر می گردد که پذیرای آن نیستیم تا همه زوایای زندگی افراد گفته شود.

در ادامه احمدرضا احمدی - شاعر - نیز با اشاره به کتاب تاریخ تحلیلی شعر نو (نوشته شمس لنگرودی) گفت: زمانی که این کتاب چاپ شد من در یک ناامیدی مطلق بودم. از این بابت که کاری را به همین سبک و سیاق شروع کرده بودم با انبوه دشمنان مواجه شد و از جمله در برنامه ای رادیویی کسانی مانند ایرج پزشکزاد کتاب من را مسخره کردند. اما کتاب شمس لنگرودی که چاپ شد با اینکه من هنوز شمس را نمی شناختم روحیه ای در من ایجاد شد به این معنا که لابد کاری هم که من انجام داده ام زیاد هم بی مخاطب نبوده است.

شمس لنگرودی در کتابش دروغ نگفته است

وی سپس به کتاب "شمس لنگرودی" - دومین مجلد از تاریخ شفاهی ادبیات معاصر ایران - پرداخت و افزود: یکی از جذابیتهای کتاب این است که شمس در آن دروغ نگفته و در کتاب هم حالت استادی ندارد. آنجا که او در شعر تحت تاثیر نادرپور و شاملو بوده به صراحت گفته است. اما نکته جذابتر برای من زندگی عجیب و غریب اوست. کسی که در جوانی عضو انجمن حجتیه بوده باشد بعد از مدتی تمایلات چپی پیدا کند و پس از مدتی هم از تمام آنها رها شود و بشود "شمس لنگرودی".

احمدی در عین حال از عدم ذکر نام "فیروز شیربانو" - یکی از اعضای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان - در بخش خاطرات مربوط به این کانون انتقاد کرد و گفت: او از پایه گذاران کانون پرورش فکری بود و کسی بود که سیمای کودک را به وجود آورد و از این طریق کسانی مانند اصلانی و کیارستمی و دیگران به جامعه معرفی شدند.

در ادامه این نشست فرشته ساری - نویسنده و منتقد ادبی - نیز گفت: بر خلاف انتظار این کتاب درست همانند یک رمان من را جذب خود کرد. فصل کودکی شمس لنگرودی دارای زبانی بسیار شاعرانه، وهم آلود و رمانتیک است و به همین خاطر من رد پای بسیاری از شعرهای شمس را در این کودک بارانی و خطه سرسبز شمال می بینم. در بخش مربوط به جوانی شاعر با وجود همه محدودیتها نشان می دهد که تحت تاثیر بودلر - شاعر معروف فرانسوی - بوده است.

نوعی وجدان خودکار در شمس وجود دارد

وی افزود: نوعی وجدان خودکار در شاعر وجود دارد. کسی که کتاب را می خواند نبود بدخواهی را در شاعر می بیند. این موضوع از این نظر مهم است که نسل ما به تدریج با خواندن روزنامه و مجلات با انبوهی از مناقشات و دشمنیها روبرو شد که دست کم برای من میراث خوبی نداشت.

این نویسنده اضافه کرد: در کنار رمانتیسم شاعر (شمس لنگرودی) وجود ذهنی تحلیل گر و خردگرا در او به خوبی دیده می شود. دیگر اینکه شاعر در میانسالی و پس از رنجهای فراوانی که تحمل کرده است به نوعی سرخوشی رسیده است. باید گفت گر چه هنوز هم هنر بر اثر رنج و اندوه زاده می شود اما آن رنج و اندوه هرگز به آستانه نرسیده است. وقتی نوشته می شود در واقع نوعی اغراق شاعرانه است یعنی اگر به آستانه برسد اصلاً نوشته نمی شود. در تیجه وقتی چنین اتفاقی برای شمس لنگرودی افتاده به گفته خودش به نوعی سرخوشی رسیده برای من به عنوان یه خواننده بسیار جالب است.

در ادامه حسن کیائیان - مدیر نشر چشمه - هم در سخنانی با اشاره به آشنایی 40 ساله اش با شمس لنگرودی گفت: یادم می آید جزو نخستین صحبتهایم با شمس گلایه ام از چاپ شعرهایش در مجله زن روز بود که او هم این مسیر را عوض کرد. بعدها بود که جوانی (شمس) که از اول از "ماخ اولا"ی نیما بدش می آمد سرنوشت او را به "کوچه" شاملو کشاند.

شمس لنگرودی نام "چشمه" را برای انتشاراتی ام پیشنهاد داد

وی از شمس لنگرودی به عنوان راهگشایش در کار نشر نام برد و گفت: هیچگاه یادم نمی رود که نام "چشمه" را برای نشر چشمه او پیشنهاد داد که بعدها هم سه مجموعه او را منتشر کرد. امروز می توان به حق شمس را جزو سلسله جنبان شعر معاصر دانست و با این همه چگونه ممکن است پس پشت عکس شاعری با موهای- اکنون - سفید که به ظاهر در حال لبخند زدن است، آنچنان گریستنی دید که به آسانی بتواند اشک را در چشمان من جمع کند. این هنر شاعری شمس لنگرودی است و نشان می دهد که سالهای عمرش را به بطالت نگذرانده است.

مهدی غبرایی - مترجم - نیز در این نشست با اشاره به شاعرانه بودن فصل مربوط به کودکی شمس در این کتاب، گفت: شمس این بخش از زندگی اش را بازسازی کرده است و من به عنوان خواننده حسرت خوردم که چرا بقیه قسمتهای کتاب را هم به این شکل شیوا بازسازی نکرده است.

وی همچنین برخی اشکالات ویرایشی و املایی و بعضا استطلاعی از زندگی اطرافیان شمس لنگرودی را در این کتاب یادآور شد.

شمس شاعر زیسته است

در ادامه احمد پوری - شاعر و مترجم - نیز سخنانش را با ابراز علاقه به خواندن کتابهای گفتگو و مصاحبه آغاز کرد و گفت: همیشه کنجکاو بوده ام که شاعران، نویسندگان و بزرگان چکونه زندگی کرده اند و از این بابت کتاب شمس را نیز با دقت خواندم و باز هم می خوانم. شمس یکی از شاعران بسیار بزرگ و ماندگار ما بوده، هست و خواهد بود و دلیل این بزرگی هم این است که او برای شعرش "هوو" نگرفت. او تقریباً همه چیزش را فدای شعرش می کند و شاعر زیسته است که بسیار مهم است.

این شاعر سپس از رهگذر خاطراتی که در مقاطع مختلف زندگی با شمس لنگرودی داشته است. او را شاعری بسیار حساس، طنز پردازی متبحر، منتقدی بی رحم و در عین حال فردی بسیار غمگین خواند.

پس از سخنرانی نویسندگان، شاعران و منتقدین ادبی، شمس لنگرودی در سخنانی با اشاره به کتابی که درباره زندگیش منتشر کرده، گفت: تاریخ امر مخدوشی است. همیشه آن را پیروزمندان نوشته اند و شکست خورده ها اصلا نمی توانسته اند حرف بزنند البته این به این معنی هم نیست که هیچی به هیچی است. بعد از مدرنیته اوضاع کمی از این جهت بهتر شد. مسئله تاریخ شفاهی از آن جامعه ای است که اخلاق اعتراف دارد اما برای کشورهای ریاکار و دغل باز مشکل دوچندان می شود چرا که آنوقت است که همه می آیند و می گویند که "ما همه خوب بوده ایم و مشکلی ایجاد نکرده ایم و ..." و به همین خاطر گاهی به خودم می گویم که ای کاش همین تاریخ هم نوشته نشود.

نیازمند جنبش همگانی بازبینی هویت هستیم

وی نبود فرهنگ یادداشت نگاری روزانه را در میان ایرانیان یکی از علتهای ثبت نشدن تاریخ خواند و افزود: وقتی ما یادداشتهای روزانه نداریم طبیعی است که نیمی از خاطراتمان یادمان نمی آید و چون متوهم هم هستیم آن نیمه را بازسازی می کنیم. ضمن اینکه ما با تاریخ تا حد زیادی ضدیت هم داریم و هر وقت کار جدیدی می خواهیم انجام دهیم اول کارهای قبلی را خراب می کنیم. به همین دلیل یکی از کارهایی که باید انجام شود این است که بیاییم یک بازبینی نسبت به خودمان انجام دهیم. ما نیازمند جنبش همگانی و ملی بازبینی هویتیم.

در پایان این نشست احمدرضا احمدی با تقدیم نسخه ای از کتابی "شمس لنگرودی" (دومین جلد از مجموعه تاریخ شفاهی ادبیات معاصر ایران) به این شاعر از آن رونمایی کرد.

این نشست با حضور تعدادی از شاعران و نویسندگان کشورمان از جمله علی باباچاهی، محمود معتقدی، حافظ موسوی و ... در نشر ثالث برگزار شد.